Sandfast

Av: Jarl Wåge, skribent

Plutseleg dukka det opp eit nytt ord. «Sandfast.» Tidlegare har vi hatt «askefast». Personleg har eg vore «blodtrykksfast» i Madrid og måtte vente ei heil veke på eit hotellrom i byen på at ein sjukepleiar skulle hente meg heim. Men det er ein annan historie.

Men no altså «sandfast». Tusenvis av menneskje stranda på Kanariøyene. På flyplassar. Kor ille er ikkje det? Gamlingar, barnefamiliar, dårleg informasjon; «Vi veit ingen ting». Soving på harde golv med eit handkle til pute. Endelause køar for ei flaske vatn og ein tørr baguette. Forvirra eldre som ikkje veit ut eller inn. Skrikande ungar som ikkje har idè om tidsperspektiv og ikkje forstår tilbakemeldingar om at vi ikkje får reise heim i dag. Kanskje ikkje i morgon heller.

Ja, sjølvaste grand old Oddvar Stenstrøm, som sjølv sat sandfast, var så forbanna på SAS at han meinte heile bølingen som har med informasjon å gjere, må gå.

Plutseleg er ikkje «Force Majeure» lenger bare ein songtittel til gruppa Kråkesølv, men eit fabelaktig pedagogisk eksempel på at enkelte ting er vi rett og slett ikkje herre over. Ikkje ein gong tilsette i flyselskap. Sjølvsagt har eg full forståing for den bedritne situasjonen sandfaste turistar hamna i. Sånt er det uaktuelt å harsellere med. Eg kan bare prøve å fabulere om kva slags helvete det ville ha vore for min relativt u-unge kropp å hamne i dagevis på eit knallhardt, kaldt flyplassflisegolv på ei øy som eigentlege bare skal by på paradisiske tilstandar.

No er eg så heldig at eg ikkje skulle heim akkurat medan calimaen la sitt tyngande sand- og støvslør over desse klimasikre øyene i Atlanterhavet. Eg er her på langtidsopphald. Men jaggu har eg fått oppleve eit av dei aller verste calima-åtaka på kanarisk jord nokon gong.

Søndag tok eg buss med gode vener frå Stavanger til vakre og fascinerande Puerto de las Nieves. Staden der Fred Olsen har hurtigbåtar som stadig kryssar havet frå Gran Canaria til Tenerife.

Det var ein flott og varm dag. Bølgjene slo mot land og eksploderte i kaskadar av vatn og skum. Men det var disig. Her i verda betyr det calima. Sand og støv frå Sahara som blir ført med vinden over havet. Denne dagen ikkje verre enn at vi kunne leve med det, nyte naturen og god vin og mat på ein av dei mange restaurantane i landsbyen.

Det var i bussen tilbake til Las Palmas at verda plutseleg forvandla seg. Med eitt blei det nesten mørkt. Som når det bryggjar opp til torevêr i Noreg. Her var det eit gulaktig mørke. Havet som glitra og blenkte på vegen fram, var plutseleg viska ut. Det einaste vi kunne skimte, var kvite skumtoppar.

Då vi gjekk av bussen, var det merkeleg stille. Lufta var stinn og tung. På vegen frå buss-stoppet og heim var det tungt å puste, og det svei i auga. På alle bilar som stod parkert langs gatene, var det eit gult, tungt sandlag. Folk eg møtte, gjekk med munnbind eller skjerf framfor munnen som om det var COVID-19 dei var redde for.

Eg stakk innom nærrestauranten for å få meg ein matbit før eg berga meg inn døra heime. Der var det støv overalt. Kelnarane var varme, oppkava og fortvila. Å prøve å halde restauranten støvfri var «mission immpossible».

Heime kunne eg tilfreds slå fast at ingen vindu var opne. Men tru ikkje at det var garanti for sandfri sone. Under terrassedøra inn til stova låg det små «sandfonner». På badet hadde det melis-fine støvet klart å finne vegen gjennom ei lita opning i vindauget slik at det såg ut som om ein designar der hadde satsa på arabisk, ørkenfarga interiør.

På TV fortalde dei om vindar med sand og orkan i kasta. Sandstengde flyplassar. Brannar som nesten var umulege å sløkkje, og øyer som var avstengde frå uteverda.

Vår paradisiske klimaflukt-retreat var forvandla til ein opphalsstad med sand som skurra i heile maskineriet.

Men mat skal vi ha. Neste dag måtte eg ut og handle. Eg knytte eit tørkle foran nase og munn. Med solbriller i tillegg for å verne auga, såg eg ut som ein sjølvmords-terrorist klar til sprengje nabolaget i lufta.

På nærbutikken var dei resignerte. Visste at dei hadde dagevis med arbeid med å gjenopprette vanleg standard. Ein nitidig jobb med å tørke sand av kvart eit jækla syltetøyglas, kvar flaske med agua natuaral og suppeposar som skal gjere livet lett å leve.

Rafaela i kassa fortalde at ho hadde opplevd sin verste calima for seksten år sidan då sonen var nyfødd og heile øya blei farga oransje, men at denne var enda verre. Ho viste meg bilde tatt same dag av grashopper på stranda rett rundt hjørnet. Ein ekstrabagasje calimaen hadde hatt med seg.

Eg er klimaflyktning. Orkar ikkje vinteren i Noreg der eg blir fanga og innestengt av storm og regn på tvers. No er eg sandfanga i Las Palmas. Men eg veit at om eit par dagar skin sola igjen. Og dei sandfaste er på veg heim til storm og regn og vinterstengde vegar.

«Heldige dei», skreiv ein følgjar på Twitter, «men la meg minne om at dei som sit fanga i det uendelege i flyktningeleirar i Hellas, ikkje har ein Oddvar Stenstrøm som kan tale deira sak». Og der er det ingen som får dra nokon stad.