Av: Jarl Wåge, skribent
Rastragedien i Gjerdrum har gjort eit djupt inntrykk på eit heilt land. Men sjølvsagt er det dei som er midt oppe i det, som er råka aller hardast og vil måtte bruke dagar og år på å arbeide seg gjennom sjokk, sorg og traumer.
Samtidig har vi fått eit nytt år. Eit flunkande nytt år. Som ein uslepen diamant ligg det der. Stappfullt av nyttårsforsett, håp og draumar. Nyttårsforsetta er som fyrverkeri. Fresar optimistisk mot himmelen, men kjem ikkje langt før dei sloknar og fell til jorda.
Håpet og draumane, derimot, kan slipast og pussast til dei skin og glitrar. Det mange av oss håper aller sterkast på, er at vi skal komme tilbake til normalen. At verda skal komme i vater igjen. At Noreg og resten av kloden skal bli koronafri. At korona, smitteverntiltak, innskjerpingar og restriksjonar ikkje skal vere dei orda som oftast går att i vokabularet vårt.
MER WÅGE: Sorteringssamfunn
Det er heldigvis ikkje ikkje alt som er beksvart ved inngangen til det nye året. Sola har snudd. Dagane lysnar minutt for minutt. Koronavaksineringa er i gong. Det skal stikkast i overarmar frå nord til sør, og det er håp i kvart einaste stikk. I Stavanger byrjar dei andre veka i januar.
20. januar er Donald Trump ute av Det kvite hus, og verda kan puste letta ut. Ein president som manglar impulskontroll, vil vere ein saga blott. Ein saga blott er 2020 òg. Året som blei så mykje brattare enn sjølv Øystein Sunde kunne ha forestilt seg.
I byrjinga av mars i fjor vandra eg langs den fabelaktige stranda og strandpromenaden Las Canteras i Las Palmas de Gran Canaria, dit eg hadde klimaflykta i tre månader. Eg gjekk og tenkte på kor heldig eg var som hadde over ein månad att før eg måtte vende nasa nordover.
Eit par dagar seinare kunngjorde statsminister Pedro Sánchez på tv at det skulle innførast koronaunntakstilstand i byen eg var i, øya eg budde på og heile resten av Spania. «Særleg,» tenkte eg; «det trur du vil fungere?» Så feil kan ein ta. I løpet av ei natt var alt forandra. Gatene, som vanlegvis myldra av liv, var bokstaveleg talt folketome. Vi blei fangar i våre eigne bustader. Det einaste vi fekk lov til, var å gå til matbutikken og apoteket.
Plutseleg blei det maktpåliggande for meg å komme meg heim til Siriskjeret og Stavanger der eg hadde min nærmaste familie og gode vener. Heim til karantene og koronainstrammingar her òg, riktignok. Men vi kunne i alle fall ferdast friare i det offentlege rom.
MER WÅGE: Breaking: Erna Solberg nektar å gje frå seg makta
Det blei eit krevjande år. Pandemien har vore meir omfattande og langvarig enn vi såg føre oss. Unntakstilstand blei meir regelen enn unntaket.
Samtidig har situasjonen vist oss kor tilpasningsdyktige vi er når situasjonen krev det. Kor flinke vi er til å omstille oss. Kor dyktige vi kan vere til å fylgje nye råd, reglar og påbod frå myndigheitene når vi forstår at dei er der av ein grunn. Vi har rett og slett lært oss nye måtar å leve på. Liva våre er styrte og regulerte, så det kan gå på menneskerettane laus. Samtidig har dei fleste av oss innsett at om vi ikkje fylgjer vedtekne lover og reglar, så vil pandemien bli mykje meir omfattande og krevje mange fleire liv enn han har gjort her til lands så langt.
Dugnad er eit forslitt ord, men det pågår ein dugnad. Månad etter månad. Dei som har imponert mest, er barn og unge. Småbarn som automatisk går bort til anti-bac-flaska når dei kjem inn i ein butikk. Ungar i karantene og isolasjon. Som må opptre i avgrensa kohortar. Som har heimeskule i staden for å vere med klassekameratar. Som utan masse om og men godtar at sånn er det no. Som er med å skrive historie. Ein historie dei kan fortelje sine ungar ein gong i framtida. Om den gongen dei måtte leggje om livet på grunn av eit virus.
Vi har tatt eit bittelite steg inn i 2021. Klare til å fargeleggje blanke ark. Litt nølande. Usikre. Skal vi velgje dei mørke, dystre fargane? Kanskje våge oss frampå med noko gladare, meir fargerikt?
At vaksineringa er i gong, er ein milpæl. Det gjer at vi får nye framtidsperspektiv. Vi tør å snakke om eit tilvere på andre sida av pandemien.
Enkelte har byrja å spørre: «Kva er det fyrste du vil gjere når Noreg er koronafritt? Kva saknar du mest? Kva lengtar du etter?» For meg er svaret enkelt: «Det fyrste eg skal gjere, er å gje ein klem til mine nære og kjære.» Dei er herved åtvara.
LES OGSÅ: Munnbind er nettopp det; munnbind
Eg skal gå bortover gater og fortau utan å tenkje på at eg kan trø andre for nære. Eg skal kaste meg på ein stappfull 4-buss. Dumpe ned på eit ledig sete ved sida av kven som helst. Eg skal henge ved ein bardisk. Gå på teater, konsertar. Fylle opp leiligheita mi til fest.
Og reise. Meir enn nokon gong. Til New York, der eg ikkje har vore sidan eg besøktre byen med kjærasten min som døde for sju år sidan. Til Stockholm, ein av dei finaste byane eg veit om. Til fargerike og nydelege Lisboa. Og igjen klimaflykte til Las Palmas når vinteren er som gråast og tristast.
Ja, om eg overlever pandemien, altså.
Det flunkande nye året. Den uslepne diamanten. La oss byrje å slipe, file og flikke.
Språkrådet kåra «koronaen» til fjorårets ord. Tenk om ordet for 2021 kunne bli «koronafritt».
Godt nyttår!
LES OGSÅ: All ekstremisme er totalitær