ROMAN
Elena Ferrante
«Svikne dagar»
Omsett av Kristin Sørsdal
Samlaget
Olga er 38 år. Kona til Mario, mor til ein gut og ei jente i barneskulealder. For tida heimeverande, sidan ho først valde, sidan blei sterkt oppmoda til, å støtte opp under ektemannen sin karriere i staden for å søke arbeid utanfor heimen. Heilt til Mario, i første setning av Elena Ferrantes «Svikne dagar» kunngjer at han vil gå frå henne. Han har ingenting å klandre verken Olga eller ungane for, seier han, men «fjerne stemmer, ei slags kviskring», er i ferd med å føre han «andre stader».
Olga nektar å tru han. Ho har ikkje lagt merke til noko utanom det vanlege. Han kjem nok snart til seg sjølv igjen, tenker ho. Han har jo sverma for andre før, men tatt til fornufta. Men nei. Tida går, og ingen Mario kjem tilbake. Han har forlate henne. Dessutan viser det seg rimeleg snart at grunnen hans sjølvsagt ikkje er verken «stemmer» eller «kviskring», men ei anna, yngre kvinne.
Les også: Fantastisk Ferrante
«Svikne dagar» skildrar, på ekstremt fascinerande vis, Olga sine reaksjonar på brotet. På italiensk heiter romanen, som er skriven i 2002, det vil seie før Napoli-kvartetten om Elena og Lila, «I giorni dell’abbandono», «dagane som forlaten». På engelsk «The Days of Abandonment». Olga føler seg både etterlaten og sviken. Og sint. Etter kvart frådande. Alt ho har bygd livet sitt på, viste seg å vere ei løgn. Olga rasar gjennom ei rekke fasar etter brotet. Først prøver ho, blind av sjalusi, å vinne mannen tilbake. Sidan hatar ho han. Alt løyser seg opp, kjem i flyt. Tida. Kroppen. Språket. Sanseinntrykka.
Olga, som eigentleg er forfattar, ei utdanna og språksterk kvinne, legg seg til eit vulgært, sint språk, fylt av kjønna banning og kraftutrykk. Som då ho bestemmer seg for å byte lås i ytterdøra, og lurer på kva arbeidarane ler av. Har dei kanskje merka det på henne, «at eg ikkje saug pikk, at ingen slikka fitta mi? At eg ikkje knulla?» Ho behandlar ungane dårleg, og schäferen Mario ei gong kjøpte, men no har forlate saman med ungar og kone, endå dårlegare. «Det stakk i hjartet mitt då eg oppdaga at mens dottera mi hadde behov for meg, hadde ikkje eg det minste behov for henne. Det hadde ikkje Mario heller, for den saks skuld».
Der ho tidlegare var ei slags from madonna, kjærleg mor og trufast kone, prøver Olga seg no som ei slags obskøn hore, i språkføring og livsførsel. Ei scene kor ho prøver seg på ei slags desperat forføring av den stille, aldrande naboen understreker det ufrivillig komiske i desperasjonen hennar. Det frådande sinnet hennar vekker assosiasjonane til ein tredje trope kopla til kvinner: furien, den rasande gale kvinna, blinda av hemn.
Elena Ferrante skriv rått og blygselslaust om kroppen, her som i Napoli-kvartetten. Om å vere eit seksualobjekt, men også -subjekt. Om å invaderast av ungar, av spedbarn som til og med sug på brysta ho er utstyrt med. Ekkelt! utbryt Olga, som til og med skuldar lukta av morsmjølk for at det skar seg med Mario. Ho lukta ikkje lenger sexy, men moderleg. Ho tenker mykje på ei kvinne frå barndommen i Napoli, som gjekk frå å vera ei ferm og blid fleirbarnsmor til eit ravande gale beinrangel utan anna namn enn «Poverella», «den stakkarslege», då mannen forlet henne. No dukkar gjenferdet av Poverella opp i Olgas eiga leilighet i Torino.
Følg Dagsavisen på Facebook og Twitter!
«Svikne dagar» følger henne gjennom det verste. Alt kulminerer i ein grufull – men meisterleg skildra – dag med nedrig sex, fyllesjuke, psykologisk barnemishandling, sjukdom, stank og død. Så snur det. Olga vender tilbake til seg sjølv, og med det til eit kjølegare, bokleg språk. Ho blir ei betre mor igjen. Med Mario på definitiv avstand klarer ho lettare å skilje mellom seg og han. Sjølv om ho framleis å finne ut kor mykje av hennar blikk som er blitt forma av Mario: «For ei komplisert, grumsete blanding eit par er. Sjølv om relasjonen brest og tar slutt, held den fram med å leve gjennom skjulte kanalar, den døyr ikkje, den vil ikkje døy».
Dei mange språklege laga i «Svikne dagar» godt omsett til kraftfull norsk av Kristin Sørsdal, som også omsette Napoli-kvartetten. Samlaget skal også gi ut dei to siste Ferrante-bøkene som framleis ikkje finst på norsk: Til hausten kjem «Den dunkle dottera», neste vår «Kvelande kjærleik». Basert på «Svikne dagar», er det all grunn til å gle seg også til dei.