Bøker

Agnes Ravatn «Dei sju dørene»: Denne romanen har alt!

Ei mystisk forsvinning, eit vakse par på frustrert bustadjakt, og ein akademikar med detektivambisjonar. Agnes Ravatn sin lekre godtepose av ein roman har alt ein kan ønske seg av humor, intelligens og spaning.

Dagsavisen anmelder

Av Gerd Elin Stava Sandve

ROMAN

Agnes Ravatn

«Dei sju dørene»

Samlaget, 2019

Agnes Ravatn er ein av landets morosamste forfattarar. Allereie i debutromanen «Veke 53» (2007) var humoren tydeleg, og sidan har ho i fleire essaysamlingar vist at krasse skåblikk er hennar paradegrein. Ravatn sine essay er oftast til å le høgt av, ikkje minst sidan temaa på papiret verkar heller tørre. I «Stillstand» (2009) handlar det for eksempel om stader der ingenting skjer, medan «Stoisk uro» (2018) tar for seg praktisk nytte av klassisk filosofi.

###

Så då Ravatn ga ut sin andre roman, «Fugletribunalet» (2013), blei ein del lesarar, inkludert fleire anmeldarar, overraska. For «Fugletribunalet» var inga typisk humorbok, ingen sarkastisk parodi. Det var ein spaningsroman. Klart mørkare, eit originalt psykologisk drama med ein heftig slutt, som sa lure ting om makt, skam og skuld.

At ho meistrar både humor og spaning har Agnes Ravatn med andre ord vist før. No kjem romanen som viser at ho dessutan klarer å halde styr på begge i ei og same forteljing. «Dei sju dørene» er ei spanande forsvinningsforteljing, ei krimgåte, bare tolv hakk betre skriven og smartare tenkt enn standard krim. Dessutan krydra med humor og glupe observarsjonar av folk og samtid, og med eit solid lag akademisk snacks.

Vår helt og hovudperson er Nina Wisløff, lettare desillusjonert førsteamanuensis i litteraturvitskap ved Universitetet i Bergen. Ho er gift med Mads Glaser, byråd for helse. Eigentleg, utanom politikken, er han overlege ved Haukeland sjukehus. Legar er også dottera deira, Ingeborg, og Mads sin bror, medan kona hans er psykolog og Ninas beste venninne.

Det aller første vi får vite, er at byråd Mads Glaser har vore med å bestemme at den nye bybanetraseen i Bergen skal gå rett gjennom hans eigen villa, alias Ninas barndomsheim. Huset skal rivast, Nina og Mads må på bustadjakt. Det opnar for mange skarpe observasjonar av norske mann i hus og hytte anno 2019, med Nina som syrleg filter. Eit anna festleg element er forholdet mellom Nina og dottera Ingeborg, legen som ifølge mora «absolutt ikkje høyrde heime i eit yrke der varme og empati var kjerneeigenskapar». Dottera har fått skjeggkre i leiligheten, samtidig som ho ventar sitt andre barn. No ønsker ho seg eit hus Nina og Mads har arva utan å bu i, som dei lenge har leigt ut til aleinemora Mari. Ingeborg går rett på sak, det vil seie rett på Mari si dør, og hintar om snarleg utkasting.

Sjølv kjem Nina, i full offentlegheit og uventa ikkje minst for seg sjølv, i skade for å påstå at litteraturvitarar ikkje burde stuast vekk på universitet og forlag, men heller jobbe med etterforsking og krimførebygging, siden dei er så gode til å tolke. «Ein kan ikkje overlate noko så viktig som politiarbeid til politiet!» seier ho, frå scenen på eit treigt litteraturarrangement av den typen ho aldri pleier takke ja til.

Med det er fronten av nettavisa sjølvsagt sikra, og hennar eigen skjebne i romanforteljinga forsegla. Nina har nett undervist studentane sine i den greske tragedien, som alltid handlar om at ein person av høg rang går frå lykke til ulykke og undergang. «Dei sju dørene» er ein slik tragedie. Ho er oppteken av hamartia, kor ulykka rammar på grunn av eit tragisk feiltrinn, heller enn hybris, overmot. Spørsmålet er kven som skal falle. Kven som har trødd feil. Og når.

Mari, leigebuaren i ekstrahuset, forsvinn nemleg kort tid etter at Ingeborg oppsøkte henne for å krevje huset. Nina tek saka. Kven er eigentleg denne Mari, og kor kan ho ha blitt av? Nina brukar det ho har tilgang til av ymse materiale, og tolkar i veg. Maris ekskjærast er dirigent, kvifor dedikerer han eit spesielt musikkstykke, eventyret om Kong Blåskjegg, til henne? Eventyret kan tolkast, på mange ulike vis. Det kan også andre kjelder, utan at detaljane treng røpast her. Agnes Ravatn skriv lett og godt om litteraturteoretisk teori og tolkingslære, utan å miste målet eller den dramatiske driven av sikte. «Dei sju dørene» er herleg konfekt for alle med humanistisk bakgrunn frå universitetet, eller som ønskar at dei hadde det. Ikkje tørt, bare smart. Replikkane er gode, kjappe, aktuelle. Litt stiliserte, ok, men ikkje verre enn at det er til å tru på, at akademikarar og legar og psykologar pratar slik saman. At dei deler slike referansar, har slik rytme i dialogen. Ravatn held seg unna freistinga med å forklare for mykje, ho stolar på at lesaren er smart nok til å henge med.

Spaninga bygger seg sakte opp, og sjølv etter at mysteriet er oppklara, sparer Ravatn ein mørk liten ekstraskru til aller siste setning. Det er godt gjort. Ei spaningsbok om litteraturteori og freudianske tolkingar trur eg ingen såg kome. Men her er ho.