God humor fra Agnes Ravatn

SAKPROSA

Agnes Ravatn

«Stoisk uro – og andre filosofiske smular»

Samlaget

«Er det berre eg, eller er faget filosofi litt skuffande? Det har alle føresetnader for å vere det mest interessante i verda, men så blir det likevel alltid akkurat litt for abstrakt, for kjedeleg, for tungt og umuleg å relatere til eige liv».

Slik innleier Agnes Ravatn den nye boka si, rett nok etter eit forord kor ho kort gjer greie for kva som har skjedd i livet og forfattarskapen hennar sidan ho skreiv fleire av tekstane som utgjer boka. «Stoisk uro» har utspring i artikkelserien «Filosofi i praksis» som gjekk i avisa Dag og Tid i 2010-11. Sidan dess har Ravatn utgitt romanen «Fugletribunalet» og dei meir essayistiske «Operasjon sjølvdisiplin» og «Verda er ein skandale», bøker som på ulike vis også relaterer til dei filosofiske problemstillingane som opptek henne i «Stoisk uro», om enn kanskje mindre eksplisitt enn i denne boka.

Les også: Bøker å glede seg til i høst (Dagsavisen+)

Ho er ikkje aleine om skuffinga over filosofi som fag. Generasjonar av norske universitetsstudentar har gått til ex.phil med håp over å lære noko om det Gode, Skjønne og Sanne – om sjølvaste Livet, og gjerne Døden også – berre for å oppdage at heile faget er ei knusktørr oppramsing av abstrakte, komplett irrelevante dogmer og læresetningar frå skikkeleg gamle dagar, kun slått på keisemdskalaen av den totalt ulogiske såkalla logikken. Attpå til forelest om klokka åtte om morgonen.

Følg Dagsavisen på Facebook og Twitter!

Heldigvis for oss er Agnes Ravatn den rette personen til å gjere noko med det. «Stoisk uro» er verken abstrakt eller kjedeleg, tvert om er det ei lett og godt skriven bok til å le både høgt og ofte av, alt medan ein nikkar gjenkjennande, dels letta og dels skamfull av å kjenne seg såpass godt igjen i dei dårlege menneskelege eigenskapane Ravatn diskuterer, oftast med seg sjølv som eksempel. «Skrive- og nedrakkingsglede er nok dei to draga som dominerer i desse tekstane» seier ho sjølv, og det er ei god, typisk ravatnsk oppsummering.

For dette er typisk ravatnsk, gjenkjenneleg for alle som har vore borti ei av dei tidlegare essayistiske bøkene hennar. Det er morosamt. Lunt, men skarpt. Sjølvironisk. Temaet kan vere så tungt som helst, men her er det tunge blanda og forklara med det lette og kvardagslege. Ikkje minst i valet av eksempel, som når Platon si berømte hulelikning blir samanlikna med fjernsynsprogrammet «Dating i mørket», sidan folk både her og der slit med å få idéar og sansar, personlegdom og utsjånad, til å stemme med kvarandre.

Det som gjer Agnes Ravatn sin humor ekstra god, er dessutan at ho torer å la vitsane stå der for seg sjølv, utan forklaring eller uttværing, medan ho heilt tilforlateleg og som om ingenting har skjedd går vidare i tematikken ho eigentleg diskuterte. Som om ingen kjem til å få med seg at ho nett kalla filosofen Descartes for «eit vandrande frisøruhell», eller at dei veganske(!) inneskoa(!!) ho kjøpte i eit forsøk på å stige i dei moralske stadia filosofen Kierkegaard skisserer framkallar «ei interessant kjensle av å traske rundt på papplater».

Les også: Litt tam thriller (Dagsavisen+)

Og så er det tvisynet, som alle gamle nynorskingar elskar å prate om, men som ganske enkelt betyr at ein er litt skeptisk til så mangt, at ein ikkje heilt veit kva ein skal tru, og fort landar litt i opposisjon til fasthamra sanningar. «Det kategoriske imperativ: terningkast to», skriv Ravatn om filosofen Kant, som ifølge henne minner om Mikke Mus i at han er flink og smart, men irriterande snusfornuftig og med eit dørgande kjedeleg privatliv. Dessutan har Kant kråkespråk som morsmål, og er ikkje noko flink å gi eksempel på dei vanskelegaste tinga han påstår. «Lurer på kvifor ikkje – kanskje fordi han innsåg at dette er jo heilt kykelikokos. Eg forstår det iallfall ikkje, og når eg googlar «kant copernican revolution example», held heile internett kjeft».

Siste halvdel av boka handlar om Agnes Ravatn sitt strev med å bli eit betre menneske målt etter Kierkegaards skala. Ho vil gå frå ironisk til humoristisk, slik Søren definerer det. Ho hadde ikkje trunge å bekymre seg. Ravatn er for lengst på det humoristiske stadiet, om tekstane er aldri så ironiske. Men det er fint for lesaren at ho prøvde. Ein blir kanskje ikkje eit betre menneske av å lese «Stoisk uro». Men litt gladare kan ein fort bli. Og det er jo også mykje av poenget med heile filosofien.