---
Roman
Tore Renberg
«Lorden»
Oktober
---
Mykje kan seiast om forfattaren Tore Renberg. Men ikkje at han er lett å setje i bås. Eller at han er typen som kviler på laurbær.
Siste året har han hatt stor suksess med den historiske romanen «Lungeflyteprøven», om eit mogleg drap i Tyskland på 1700-talet. Før det overraska han med «Tollak til Ingeborg», om ein gretten gammal gubbe med noko å tilstå. Han har undersøkt psykisk sjukdom i «Du er så lys», skildra livet på skuggesida i Teksas-serien, og delt typiske generasjonserfaringar i Jarle Klepp-serien.
Bøkene er korte og konsise, eller lange og barokke. På nynorsk eller bokmål, frittståande eller i serie, den eine etter den andre.
Les også: Ny bok om William Wisting: Stillferdig, men intenst drama (+)
«Lorden» er noko nytt. Samtidig ikkje.
Mange av ingrediensane er kjende frå før for Renberg-lesarar: Ein aldrande, mannleg forteljar, kanskje litt einsam. Eit mysterium, sannsynlegvis eit brotsverk, i sentrum av handlinga. Ein frodig, barokt utflytande stil, med høgt og lågt i same avsnitt.
Historieinteresse. Tyskland. Bach. Dickens. Bygda. Parforhold. Naboskap. Utanforskap.
Kjenslene. Pasjonen! Med utropsteikn! Dessutan fotnotar. Digresjonar. (Av og til i parentesar). Referansar, uttalte og skjulte. Ein forteljar som vender seg direkte til lesaren, den tenkte lyttaren.
Umiskjenneleg renbergsk, den miksen der. Det er eit kompliment.
Les også: Trude Teige: – Ukrainske kvinner ble ført hit som slaver (+)
«Lorden» startar rett på. I første avsnitt i første kapittel finn eg-forteljaren ei jente liggande i snøen. Ho heiter Ellen Sofie Bestandig, og ligg med ansiktet ned i snøen framfor det forfalne herskapshuset som blir kalla Lordeslottet, eit stykke unna bygda. Ellen Sofie er bygdas store songtalent, ei barnestjerne kjent også i resten av landet.
Eg-forteljaren viser seg å vere den pensjonerte læraren Jon Magne Moi. Han er i sjokk. No sit han på kafe for å tenke og skrive seg gjennom kva som kan ha hendt. Kven vil gjere noko slikt? Skade ei tolvårig jente? Så hardt at ho hamnar i koma?
På vegen mot ei løysing, fortel den pensjonerte læraren om folk i bygda, og kva han tykkjer om dei. Han deler frå sitt eige liv, sine eigne tankar – både slikt han er stolt av, og slikt som berre pressar seg fram utan at han likar det.
Vaksne menn med stor taletrong om smale, litt tørre, interesser har mange møtt før.
Kona er på helgetur. Jon Magne saknar ho veldig. Er litt sjalu òg. Kan det tenkast at ho lurer han? At ho ikkje er med venninner, men med ein annan mann? Han har ein mistenkt, om så er tilfellet.
Jon Magne tenker dessutan særs mykje på den mystiske engelske Lorden som ei gong var eigar av det no særs forfalne Lordeslottet. Som leiar av historielaget i bygda, blir han aldri trøytt av historier frå gamle dagar. Særs dei om Lorden.
Åh, det er ein herleg gjenkjenneleg type! Typisk renbergsk, absolutt. Men også tatt på kornet. Vaksne menn med stor taletrong om smale, litt tørre, interesser har mange møtt før. Når dei andre menneska i bygda blir filtrerte gjennom hans blikk, vert dei festlege karikaturar. Som hos Charles Dickens, ein forfattar både Renberg og romanfiguren Jon Magne set høgt, blant anna for dei mange karikerte bifigurane.
Les også: Anmeldelse Gunnhild Øyehaug «Her kjem sola»: Gøy, gøy, gøy! (+)
Gjennom karakteristikkane av andre avslører dessutan forteljaren seg sjølv. Kva er han for slags kar, han Jon Magne Moi? Kva er det han strir med?
«Lorden» er ein kunstferdig, ganske kompleks komposisjon. Som ein Bach-kantate, med minst tre tema er fletta inn i kvarandre: Kva skjedde med Ellen Sofie? Kva er det med denne Lorden? Og kor blir det av Jon Magne si kone?
Løysinga er neppe den nokon trudde i starten. Mangt er mykje mørkare enn første augekast avslørte.
Ei rikt boblande bok, med eit veldig sug
Tore Renberg har skrive ei rikt boblande bok, med eit veldig sug. Kanskje litt i overkant springande og oppstykka i stilen for nokre, men tolmodige lesarar forstår etter kvart at teksten er slik av ein grunn. Grunnen vil avsløre seg etter kvart.
Samsvaret mellom forteljestil og handling er det aller beste med «Lorden», imponerande godt gjennomført også til Renberg å vere.
Les også: Lars Saabye Christensens «Omagiu» presenterer et rørende og ubehagelig portrett (+)
«Lorden» er ei bok om alt det hemmelege som ligg gøymt i ei bygd – og i eit menneske. Om å sitje fast og å lengte ut. Om einsemd, og om grensene for det ein person kan forstå. Kva er sant, og kva er fantasi. Kor kjem gleda, lyset, sjølvaste jubelen frå?
Idet forteljinga buktar seg opp og ned i toneleie, hit og dit i tema, fram og tilbake i tid, seier ho like mykje om den som fortel, som om det som blir fortalt. Slik forteljingar ofte gjer. Kva veit ein vel eigentleg om kvarandre, og kva veit ein om seg sjølv? Kva er vel eit liv, og korleis skal ein fortelje frå det? spør Renberg.
Vanskelege spørsmål. Det fine samsvaret mellom form og innhald i «Lorden» gir tyngd til Tore Renberg sine svar. Dette er ein ekte skrekkroman, men på ein annan måte enn først antatt.
Les også: Britisk brakdebutant: – Retorikken mot innvandring er normalisert (+)
Les også: Bra start på bokhøsten: Her er 15 av de antatt beste (+)
