Eg køyrer tilfeldigvis forbi skulen. Kikkar kort mot fotballbanen då eg ser han, lutande med blikket mot bakken. Aleine.
Det søkk i magen. Eg tenkjer nokon har vore slemme med han, sagt stygge ting eller ignorert han. Prøvd å riste han ned frå toppen av klatretauet i dekkjungelen. Det ville ikkje vore første gong.
Eg køyrer et stykke, snur bilen og køyrer tilbake, sakte ved fotballbanen.
Han går framleis aleine, lutande, og hjartet mitt stoppar nokre sekund, og seier eg må hoppe ut av bilen, og ta han med meg heim.
Denne staden er ikkje bra for han. Den tek livslysta og det gnistrande smilet hans, meir dag for dag.
Humorklumpen min passar ikkje inn. Me passar ikkje inn. Men fornufta seier; køyr vidare.
«Du må ikkje vere ei sånn overbeskyttande hønemor. Du må stå i det, vere streng og ikkje veik. Vise kven som er vaksen. Stille krav, ha rutinar og ikkje ha det koseleg heime».
Eg høyrer stemma til PPT-dama messe i hovudet: «Skru gjerne ned temperaturen, og for guds skyld; ikkje bak bollar. Då vil han sikkert på skulen. Og ikkje verken telefon, internett eller TV om han er heime frå skulen. Og ikkje fritidsaktivitetar om han ikkje har vore på skulen fyrst. Og fritidsaktivitetar er kjempeviktige. Helst to, etter skulen».
Løysinga te «fagfolka» for at han ikkje vil på skulen, er tvang. Ikkje å finne årsaka eller løysinga på magevondtet, hovudverken eller tårene.
Sjølv om skulen slit han ut, så han ikkje orkar å vere sosial på kvardagane. Sovnar på sofaen etter skulen, utmatta og sint. Fritidsaktivitetar er så bra for det sosiale, seier dei, og nektar å lytte. Eg vel å lukke øyra for dei «gode» råda, og følgjer magefølelsen heller.
Løysinga te «fagfolka» for at han ikkje vil på skulen, er altså tvang. Ikkje å finne årsaka eller løysinga på magevondtet, hovudverken eller tårene.
Sjølv om han har sagt det lenge på skulen, utan å bli høyrt, berre bagatellisert. Mange gonger. Til han resignerte, og begynte å svare nei eller veit ikkje på spørsmål.
Eller det verste; full tausheit og eit lukka blikk. Ikkje før han begynte å bli ufin i munnen og med langfingeren, reagerte dei. Han som har vore uvanleg høfleg fram til femte klasse, ifølgje tidlegare lærarar.
Eg høyrer kakofonien rundt bordet på samarbeidsmøtet med tilsynelatande hyggeleg stemning: «Han har mykje fråvær. Det er alvorleg», seier inspektøren. «Ja», svarer PPT-dama på innoverpust, «det er alvorleg». «Ja, ja, veldig alvorleg», seier kontaktlæraren og nikkar som Titten Tei. Som hermande papegøyar kaklar dei rundt bordet.
Tre av fire skolevegrarar er barn med ADHD, autisme, Tourettes og liknande, ifølgje forsking. Det er offentleg omsorgssvikt.
Han jobbar ikkje når dei vil, for fellesbeskjedene flyg han hus forbi. Og å skrive for hand er det verste han veit, men ingen vil høyre på det øyret.
At eg i månadsvis har varsla om problem på skulen, manglande tilrettelegging, manglande meistring, mobbing, og mykje støy, blir overhøyrt. Også at eg har varsla gjentatte gonger om skulevegringstankar utan fråvær. Det står svart på kvitt i mailane eg har sendt ettersom problema har hopa seg opp.
«Kjem han ikkje meir mot påske, må me ringje barnevernet», seier inspektøren med eit bekymra uttrykk i ansiktet. At me faktisk har vore sjuke – influensa og magevirus, ikkje fråvær på grunn av skulevegring som dei likar å kalle det – er uvesentlege detaljar for den kollegiale samlinga.
Dei er ikkje like opptatt av å følgje opp avtalar om tilrettelegging, og ta konsekvensane om dei lar vere. Heller ikkje opptatt av skadeomfanget om han faktisk hadde falt ned av klatretauet.
Me må sjå fram, seier dei, igjen og igjen.
Kontaktlæraren som seier han må gjerne komme på skulen utan ADHD-medisinen, for han har begynt å nekte å ta den, er ikkje klar for konsekvensane av at han er på skulen utan medisin.
Trua hans på seg sjølv krympar og ligg snart under pulten, der han sit oftare og oftare mens han held seg på øyrene.
Læraren som løyser det med å gripe hardt i armen når han lagar lyder i timen, fordi han ikkje får hjelp når han treng det. Han jobbar ikkje når dei vil, for fellesbeskjedene flyg han hus forbi. Og å skrive for hand er det verste han veit, men ingen vil høyre på det øyret.
«Du må hugse stor bokstav, mellomrom og punktum når du skriv», gnålar læraren. Og trua hans på seg sjølv krympar og ligg snart under pulten, der han sit oftare og oftare mens han held seg på øyra og klagar over alt for mykje lyd i klasserommet. Men han får ikkje bruke høyrselsvern, då vil han jo skilje seg ut, seier læraren. «Eg høyrer ingen støy», seier lærarane, og ser oppgitt på han.
Så heng han der, opp ned på stolen, mens auga til læraren stikk hardare enn orda og den samanbitne munnen. Men helsesøster er berre opptatt av at han er stygg i munnen, rektor spør mange spørsmål til han – dei fleste om han får mat heime, om han har mat med på skulen. Ingen spørsmål om medelevar eller lærarar.
Månader med null krav heime og dagleg leit etter lykka virka. Bitte små augneblink av pur glede. Livreddande, faktisk.
PPT spør om eg drakk alkohol da eg var gravid. Læraren stiller ingen spørsmål, er berre opptatt av at han ikkje jobbar i timane og har utvida ordforrådet med nokre fy-ord.
Etterpå vil han ikkje på skule meir. Dei berre kjeftar og klagar. Ingenting han gjer er godt nok, og han har ikkje vener. Ikkje gode vener som står opp for han, når dei andre stenger han ute.
Det kjem ein lærar heim og skal jobbe med matte med han tretti minutt kvar dag. «Om han ikkje er klar til å jobbe innan fem minutt, går læraren», seier rektor.
Eg presiserer at det er kjempeviktig å jobbe med relasjon før me kan tenkje fag – guten er jo utbrent og har mista tilliten til lærarar – og får til nød utvida det til femten minutt. Det blei lite relasjonsbygging, kan du seie, og lite fag.
Me tok han med oss over alt i frykt for å miste han, ikkje berre ned i mørke depresjonen, men ut av livet.
Men månader med null krav heime og dagleg leit etter lykka verka. Bitte små augneblink av pur glede. Livreddande, faktisk. For kvar gong me sa ordet skule, kom sjølvmordstankane. Høgt, heldigvis, så me visste om det, og lét han aldri vere aleine.
Me tok han med oss over alt, i frykt for å miste han, ikkje berre ned i mørke depresjonen, men ut av livet, som så mange andre før han i same situasjon.
Og sakte, sakte kom smilet tilbake, som når han spelte på PC-en med folk i alle verdas hjørner. Då lo han så høgt at me høyrde latteren heilt ned i stua. Han som hadde slutta å le. Slutta å smile. Nesten slutta å ete.
Han lærte seg engelsk flytande på to månader med dataspel og YouTube, ti år gammal. Det skulen og PPT såg på som fanden sjølve, var friminuttet og læraren hans. Fri frå alle tankar om det han ikkje klarte. At han ikkje var ein i gjengen på skulen.
Det finnest ikkje sterkare enn han, og hans like, som har reist seg som ein fugl føniks frå oska.
Så kom det nye skuleåret, med ny lærar, og poden var lei av at læraren kom heim til oss. Den nye læraren var fleksibel og lytta, kom ikkje med skuldingar og mistru på møta. Han smilte, og poden følte faktisk at læraren likte han. Og respekterte han.
Ein lærar som snudde på femøringen om det dei hadde planlagt ikkje gjekk likevel, utan å gje verken poden eller oss heime dårleg samvit. Og poden begynte å sjå framover og ignorerte stygge kommentarar på skulen. For dei tok aldri slutt, berre i periodar. Og han sikta på vidaregåande, og enda lenger fram.
Og så kallar dei han sårbar. Eller ein svak elev. Det finst ikkje sterkare enn han, og hans like, som har reist seg som ein fugl føniks frå oska.
På vidaregåande er han éin av dei beste, seier kontaktlæraren. Mot alle odds, seier eg.
Skribenten er anonymisert av omsyn til sonen. Dagsavisen kjenner hennar identitet.
Les også debatt: Eg er overbevist om at det utføres aktiv dødshjelp i norske sykehus (+)
Les også debatt: Vestkantskolen har problem. Så deilig!
